Καλιδάσα

(Kalidasa, περ. 340 – περ. 400 μ.Χ.). Ινδός ποιητής. Ελάχιστα είναι γνωστά για τη ζωή του. Η παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Κ. ήταν μυημένος στη λατρεία της θεάς Κάλι, εμπνεύστριας της ποίησής του, είναι αβάσιμη και μάλλον οφείλεται στην ετυμολογία του ονόματος του ποιητή, το οποίο στα ινδικά σημαίνει δούλος της Κάλι, χωρίς ωστόσο κανένα στοιχείο από το έργο του να ενισχύει την άποψη αυτή. Έζησε πιθανώς στην Οζηνή (τη σημερινή Ουτζάν), πρωτεύουσα της μεγάλης αυτοκρατορίας των Γκούπτα, ένα από τα εννέα κοσμήματα της αυλής του Βικραμαντιτούγια (ήλιος του ηρωισμού), ο οποίος μπορεί να ταυτιστεί με τον Καντραγκούπτα Γ’. Σύμφωνα με μια παράδοση δολοφονήθηκε στην Κεϋλάνη, κατά την εποχή της βασιλείας του Κουμαραντάσα, από μια ζηλότυπη κυρία της Αυλής. Από την ποιητική παραγωγή του, που ανήκε στο είδος μαχακάβια (μεγάλο ποίημα), το Ριτουμχάρα (Ο κύκλος των εποχών) δεν μπορεί να αποδοθεί με βεβαιότητα στον Κ. (ίσως πρόκειται για νεανικό του έργο), εξαιτίας ορισμένων επιτηδευμένων παραδοξολογικών στοιχείων, τελείως ξένων προς την τέχνη του. Αντίθετα, τα τρία μεγάλα ποιήματα που αποδίδονται σε αυτόν είναι ασφαλώς αυθεντικά. Το Μεγαντούτα (Το σύννεφο με το μήνυμα) είναι η συγκινητική ιστορία ενός ταξιδιού που κάνει ένα σύννεφο στις περιοχές της Ινδίας, για να φέρει το μήνυμα ενός φυλακισμένου Γιάκσα (δαίμονα) προς τη μακρινή σύζυγό του, η οποία υποφέρει από τον πόνο της μοναξιάς στα Ιμαλάια· το έργο αυτό άνοιξε τον δρόμο σε ένα νέο ποιητικό είδος, το ντουτακάβια, λυρική ανάπτυξη γεωγραφικών, φιλοσοφικών και θρησκευτικών θεμάτων. Το Κουμαρασαμπχάβα (Η γέννηση του Κουμάρα), το αβρότερο ίσως σανσκριτικό ποίημα, υμνεί τον έρωτα του θεϊκού ζευγαριού Σίβα και Ούμα με ανθρώπινους και παθητικούς τόνους, που το εξυψώνουν σε έναν πανανθρώπινο συμβολισμό. Το Ραγκουβάμσα (Οι απόγονοι των Ραγκού), μεγάλος θρύλος του ηλιακού γένους που συνδέεται με τον θεό Ράμα, συνδυάζει το επικό στοιχείο (που αναδύεται ελεύθερα από τη Ραμαγιάνα) με τη λυρική αφήγηση των ερώτων του πρίγκιπα Άζα με την πριγκίπισσα Ιντουμάτι. Η φήμη του Κ. είναι συνδεμένη, εκτός από την ποίηση, και με το δράμα. Το Σακούνταλα –ιστορία μιας πιστής και αφοσιωμένης νέας και του αγαπημένου της ο οποίος την ξέχασε εξαιτίας της κατάρας ενός ερημίτη– αποτελεί αριστούργημα της ινδικής δραματουργίας χάρη στην τέλεια ισορροπία της μορφής, στην πειστικότητα και στη ζωντάνια της πλοκής, από την οποία ξεπηδά κάθε τόσο μια εύθυμη νότα (μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον Κ. Θεοτόκη). Λιγότερο σημαντικά είναι το Βικραμορβάσα και το Μαλαβικαγκνιμίτρα (ονόματα δύο ηρώων). Πιστός ερμηνευτής των ηθικών και πνευματικών ιδεωδών της βραχμανικής Ινδίας, ο Κ. θεωρείται ο εθνικός ποιητής των Ινδών και ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της ανθρωπότητας. Προσχέδιο με σκηνικές οδηγίες του Ρώσου σκηνοθέτη Π. Κουζνέτσοφ για την παράσταση του έργου του Ινδού ποιητή Kαλιδάσα «Αμπχιγνιάνα Σακούνταλα».